دوچرخه سواری و فرهنگ استفاده از آن

روابط عمومی هیأت دوچرخه سواری شهرستان ساوجبلاغ؛ به نسبت میزان رشد تکنولوژی، از فعالیت‌های عضلانی بشر کاسته شده و زندگی ماشینی و شهری باعث شده است که توجه به ورزش و فعالیت در بین انسان‌ها کم شود. ماشین می‌رود که از خانه تا محیط کار ، انجام کلیه کارهای جسمی را بر عهده گیرد ، قوای عضلانی به مرور تحلیل می‌رود و فشارهای عصبی زندگی ماشینی ، قوای روانی را تحت فشار قرار می‌دهند .

جوامع ماشین زده، خسته می‌شوند و افراد خود را شدیداً در معرض انواع آسیب‌های فردی و اجتماعی قرار می‌دهند. ازسویی آلودگی تولید شده توسط ماشین‌ها و صنایع مختلف ، نه تنها بر روی زندگی انسان‌ها بلکه بر روی زندگی تمام موجودات وآینده زمین نیز تاثیر منفی گذاشته است. به همین علت در سالهای اخیر سلامت جسمی و روحی اقشار مختلف جامعه با انواع بیماری های تنفسی ، قلبی ، گوارشی ، پوستی و روانی و به دنبال آنها افسردگی مورد تهدید قرارگرفته است .
استفاده بی رویه از وسایط نقلیه با سوخت های فسیلی هم نه تنها موجبات کاهش ذخایر زیرزمینی و هدر رفتن بودجه قابل ملاحظه ای از کشور را فراهم می آورد بلکه اثرات سوءِ بسیار مخرب و زیانبار و گاهاً جبران ناپذیری را برای جامعه و افراد آن دارد .
لذا صنعتی شدن جوامع و رشد صنایع در تمام زمینه ها و حرکت با شتاب انسان به طرف ماشینی کردن تمام جنبه های زندگی ، باعث شد عده ای از انسان ها که دغدغه سلامتی انسان ها و محیط زیست در درونشان بود حرکت هایی را در جهت هشدار و گوشزد کردن خطرات و مشکلات ناشی از بحرانی که در آتیه گریبانگیر نسل های آینده بشر خواهد شد ، انجام دهند .
از این رو جوامع مختلف راههای زیادی را برای مقابله با این بحران‌ها در نظر گرفتند تا بتوانند جامعه‌ای سالم و آینده‌ای روشن داشته باشند. شماری از این فعالیت ها عبارتند از: روی آوردن به ورزش های همگانی در مقوله سلامتی جامعه ، استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی ، تولید خودروهای مدرن با مصرف انرژی کم و به عبارتی حمل و نقل پاک در صنعت حمل و نقل ، توسعه فرهنگ استفاده از انرژی های پاک و تجدید شونده نظیر انرژی باد و خورشید در بخش صنایع . و این گونه شد که استفاده از دوچرخه ، برآیند فعالیت های اشاره شده وبه عبارتی ساده تر، این شاهکار دانش فیزیک ، به عنوان وسیله ای که با تبدیل قدرت عضلانی افراد به انرژی جنبشی و به حرکت درآوردن چرخ ها از بیشترین کارایی انرژی در مقایسه با هر وسیله دیگری که تاکنون ساخته شده برخوردار است ، مورد امعان نظر بیشتری قرار گرفته ودوچرخه جای خود را در میان مردم باز کرد .
چرا که دوچرخه تنها وسیله نقلیه‌ای است که بدون داشتن آلودگی هوا و آلودگی صوتی می‌تواند ورزش مناسب ، سالم و کم هزینه ای نیز به شمار آید . زمانی که به مسائل ناشی از ترافیک ، آلودگی هوا ، تردد ماشینی افراد از نقطه‌ای به نقطه‌ دیگر وعدم تحرک و جنبش آنها می اندیشیم ، باید پذیرفت یکی از راههایی که سودمند و مقرون به صرفه به نظر می‌رسد استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه کم حجم و راحت و ورزشی شاد ، بدنساز و سرگرم کننده ، مطلوب و موثر است.
پس ضروری است دوچرخه سواری و فرهنگ استفاده از آن بسیار مورد توجه قرار ‌گیرد. امروزه در مدیریت ترافیک شهری، دوچرخه نقش مهمی دارد و در برخی شهرهای جهان ، سهم مهمی از جابجایی های درون شهری توسط دوچرخه صورت می گیرد .
کشورهایی مانند ژاپن و چین که استفاده از دوچرخه را در سالهای بین ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۰ آغاز کرده اند امروزه دوچرخه را به عنوان مهمترین وسیله حمل و نقل در جامعه شان اعلام می کنند ، این حرکت سپس در اروپا و آمریکا نیز گسترش یافت .
اغلب مردم ، هیچ نشاطی در زندگی شلوغ و ماشینی امروزی ندارند در حالی که کسب نشاط برای سلامتی جسم وادامه زندگی امری لازم و ضروری است.
برای داشتن نشاط ، ورزش کردن و بخصوص شرکت درفعالیت‌های ورزشی گروهی مثل دوچرخه‌سواری بسیار موثر است و از همه مهمتر دوچرخه سواری علاوه بر اینکه می‌تواند برای شخص دوچرخه‌سوار مفید باشد می‌تواند به داشتن جامعه‌ای سالم و با نشاط و داشتن هوایی پاک نیز کمک کند .
طبق تحقیقات بنیاد قلب بریتانیا ، دوچرخه سواری به میزان حداقل ۲۰ مایل معادل ۳۲ کیلومتر در هفته ، خطر ابتلا به بیماری های کرونری را به کمتر از نصف در مقایسه با غیر دوچرخه سوارها کاهش میدهد.
دوچرخه سواری با سرعت آرام ۱۲ مایل در ساعت (۲۰ کیلومتر در ساعت) در جاده ای هموار ۴۵۰ کیلو کالری در ساعت مصرف می کند ، احساس جوانی در فرد ایجاد کرده و استرس را می کاهد .
همچنین دوچرخه سواری سرعت متابولیسم بدن را تا ساعت ها پس از آن بالا می برد، در نتیجه بدن فرد ، حتی پس از ورزش هم به سوزاندن کالری ادامه میدهد . دوچرخه سواری عمدتا فعالیتی هوازی است و این نوع ورزش برای ریه ها که نقش ارسال و تامین اکسیژن خون را دارند ، مفید است . داشتن قلب و ریه هایی قوی ازپارامترهای اساسی سلامتی جسم است .
دوچرخه سواری علاوه بر ارتقاء فیزیک و اندام بدن و بالا بردن مصرف اکسیژن بدن ، قدرت عضلانی بدن را نیز تقویت می کند ، تنها با چند کیلومتر دوچرخه سواری ماهیچه هایتان ازفواید آن بهره مند می شوند ، عضلات اصلی که به هنگام دوچرخه سواری استفاده می شوند عضلات قسمت بالای ران ، عضلات پشتی و عضلات ساق پا هستند .
از دیگر فواید این ورزش ، تقویت توانایی بدن برای جلوگیری از ساخت اسید لاکتیک ، کاهش درصد توده چربی بدن و کاهش عوارض بیماری دیابت نوع دوم می باشد . همچنین از دیدگاه قدرتی ، دوچرخه سواری به ورزش دو و میدانی ارجحیت دارد چون در دوچرخه سواری شما بطور مداوم علیه یک مقاومت ، در حال ورزش و فعالیت هستید .
دوچرخه سواری نه تنها به عنوان یک ورزش بسیار مناسب جهت حفظ و بهبود سیستم قلبی – عروقی تاکید می‌شود بلکه بر خلاف تصورهمگان وعامه مردم برای مفصل زانو نیز مضر نبوده و از مهمترین حرکت‌های مفید برای زانو می‌باشد . اگر دوچرخه سواری ، درست واصولی انجام شود ساختارعضلانی نگهدارنده مفاصل تقویت می شود و تولید مایع مفصل که مانند روغن بین مفاصل عمل می کند و از سائیدگی آنها جلوگیری می کند نیزافزایش می یابد در نتیجه درد مفاصل کاهش می یابد.
انجام ورزش ، موادی معروف به اندروفین ها را به داخل جریان خون رها می کند ، این مواد باعث ایجاد رضایت و خوشحالی در فرد شده و درنتیجه باعث کاهش استرس می شود .
به طور طبیعی اگر در محیطی مطبوع و دلپسند دوچرخه سواری کنید سطح رضایت شما بیشترهم خواهد شد . لازم به ذکر است در کنار فواید فوق ، دوچرخه سواری دارای خطرات بالقوه‌ای است که عدم توجه به آنها می‌تواند سلامتی افراد را به خطر اندازد که صد البته این مشکلات نیز با دقت و توجه به موارد ایمنی قابل رفع است.
این ورزش برای کلیه سنین و تمام اقشار جامعه چه زن و چه مرد مناسب می‌باشد . به عبارتی اگر دوچرخه سواری در جامعه عمومیت یابد گامی مهم در راه بهبود سلامت جسمی و نشاط جامعه خواهد بود .
امروزه مشکلات عبور و مرور و آمد و شد ، فقط مختص کلانشهرها نبوده و گره های ترافیکی ساعات تعطیلی مدارس و هنگام غروب به همراه ترافیک تعطیلی های متوالی چند روزه ، به شهرهای کوچک مانند آستارا که نام شهر توریستی را فقط یدک می کشند هم سرایت کرده است .
همچنین تاثیر مستقیم آلاینده های هوا بر دستگاه تنفسی و ریه ها ، ایجاد اختلال عصبی-رفتاری درکودکان ، بیماری های قلبی- عروقی و افزایش فشار خون سالمندان و بیماران قلبی برهیچ کس پوشیده نیست . تا به کی در برابر بحران آلودگی هوا ، تعطیلی مدارس و ادارات چاره کارخواهد بود ؟ مطابق تجربه و مدل کشورهای اروپائی با ترویج فرهنگ استفاده از دوچرخه ، ترافیک در شهرهای بزرگ روان سازی شده و ازآلودگی هوا نیز کاسته شده است .
درحالیکه آماربالای تردد خودروهای تک سرنشین وخودروهای فرسوده وغیراستاندارد درکلانشهرهای کشور و میزان بالای گازهای آلاینده هوا ناشی از احتراق سوخت این وسایل نقلیه موتوری مانند مونوکسید کربن، دی اکسید نیتروژن و دی اکسید سولفور به همراه سرب و ذرات معلق ناشی از فعالیت صنایع مختلف ، منجر به اعلام تعطیلی یکی دو روزه برخی مراکز دولتی از سوی دولت و ضربه خوردن اقتصاد مملکت می شود( با تعطیلی یک روزه کشور ۵/۱ میلیارد دلار به درآمد ناخالص کشور آسیب می رسد ) استفاده از دوچرخه و ترویج فرهنگ آن به عنوان بهترین جایگزین خودروهای آلاینده محیط زیست درسفرهای کوتاه درون شهری ، سالهاست که درکشورهای اروپایی نهادینه شده است .
درسالهای اخیر استفاده ازدوچرخه های سلف سرویس یا کرایه ای در برخی شهرهای اروپا مانند کپنهاگ ، پاریس(با ۳۷۱ کیلومتر مسیر ویژه دوچرخه سواری) ، آمستردام ، مونترال ( دارای ۲۴۰۰ مسیر دوچرخه سواری با ۱۳۴ میلیون دلار سرمایه گذاری) تجربه شده و در ژاپن ، ایجاد مکان هایی برای تحویل دوچرخه رایگان به شهروندان و ساخت پارکینگ های مخصوص دوچرخه از سال ۱۹۷۳ آغاز شده است و بر اساس آمار تنها در پکن پایتخت چین چهار میلیون دوچرخه مورد استفاده قرار می گیرد .
در بسیاری از کشورها ، تلفیقی از استفاده از دوچرخه و سایر سیستم های حمل و نقل رایج می باشد به طوریکه عده زیادی برای رسیدن به ایستگاههای مترو یا اتوبوس از دوچرخه استفاده می کنند و با رسیدن به ایستگاهها و پارک کردن دوچرخه ها در پارکینگ های مخصوص مجاور این ایستگاهها ، سفر خود را با وسایل عمومی ادامه می دهند .
امروزه علاوه بر شهروندان ، نهاد ها و مراکزی همچون پلیس نیز در اروپا از این وسیله نقلیه برای اصلاح نظام حمل و نقل شهری و روانتر شدن ترافیک و کاهش سفر با خودروهای شخصی استفاده می کنند . البته از لحاظ اقتصادی نیز خرید ۱۰۰۰ دستگاه دوچرخه جهت استفاده عمومی درمقایسه با خرید یک دستگاه اتوبوس شهری عمومی مقرون به صرفه تر می باشد .
طبق آمار برای ۱ کیلومتر جابجائی یک نفر، اتوبوس حدود ۲۰ برابر و خودروشخصی معادل ۴۰ برابر دوچرخه انرژی مصرف می کنند و سرعت دسترسی شهری دوچرخه در مسافت های ۴ الی ۷ کیلومتر بیشتر از سایر وسایل نقلیه است .
علاوه براینکه عبورازترافیک سنگین بوسیله دوچرخه به راحتی صورت می‌گیرد دوچرخه سواری به دلیل عدم نیاز به هر نوع انرژی محرک غیر از انرژی ماهیچه ای ، باعث حفظ پاکیزگی طبیعت ومحیط زیست نیز می شود ، به همین دلیل در بسیاری از کشورهای جهان دید مردم نسبت به دوچرخه سوار مثبت و دوچرخه ، ارزش بیشتری نسبت به سایر وسایل نقلیه دارا می باشد که صد البته این امر یعنی استفاده ازاین وسیله نقلیه وانجام ورزش دوچرخه سواری ، نیاز به رشد و توسعه فرهنگ دوچرخه‌سواری در بین افراد جامعه دارد .
با جمع بندی اثرات دوچرخه در حل بحران آلودگی هوا و محیط زیست و مشکلات ترافیک و فواید پزشکی دوچرخه ، می توان اظهار داشت فراهم کردن تمام تسهیلات جهت تشویق مردم به استفاده از دوچرخه از قبیل راه اندازی ایستگاه های دوچرخه رایگان و پولی ، پارکینگ های دوچرخه ، مسیرهای دوچرخه سواری درون شهری و برون شهری ، استفاده از دوچرخه دراماکن عمومی و ورزشی ، استفاده ازدوچرخه درمناطق و پارک های حفاظت شده ، در اختیار قرار دادن دوچرخه به طرق مختلف به شهروندان و ایجاد فضای امن و قابل احترام برای دوچرخه سواران ، امری ضروری بوده و تحقق آن می تواند گویای میزان اهمیت سلامت جسمی و روحی افراد یک جامعه در نزد مسئولان آن جامعه باشد .
ارزان بودن ، بی نیازی از سوخت ، اشغال فضای کمتر، تعمیر و نگهداری آسان و قابلیت بکارگیری در معابر کم عرض یا دارای محدودیت دسترسی از مهمترین ویژگی های اقتصادی –اجتماعی دوچرخه بوده و از سویی ، نداشتن آلودگی صوتی و زیست محیطی آنرا دارای مقبولیت قابل توجهی نموده است .
علیرغم این امتیازها ، مشکلات بسیاری بر سر راه دوچرخه سواران وجود دارد که نبود مسیرهای مناسب جهت عبور دوچرخه سواران و امنیت آنان در شهر ، نبود مکان ها و یا پارکینگ های مخصوص دوچرخه جهت برقراری امنیت دوچرخه های پارک شده ، نبود دید مثبت و آگاهانه نسبت به دوچرخه سواران در سطح شهر ، عدم اطلاع رسانی در مورد فواید استفاده از دوچرخه در میان شهروندان ، کمبود دوچرخه های استاندارد و متناسب با هدف استفاده از آن به همراه عدم شناخت مردم نسبت به انواع دوچرخه ومشکلات دوچرخه سواری بانوان تنها بخشی ازموانع ترویج فرهنگ دوچرخه در کشور ما می باشد .
شان و جایگاه فرهنگ دوچرخه سواری با توجه به نقش مطلوب آن بر سلامتی جامعه و کاهش بیماری های قلبی – عروقی در بین شهروندان و اثر آن بر کاهش معضلات اجتماعی و مشکلات مربوط به تراکم خودروها و بهبود وضعیت ترافیک و کاهش چشم گیر آلودگی هوا، لزوم فراهم نمودن زیرساخت های ضروری با مشارکت ، همفکری و همکاری تمامی نهادهای فرهنگی و اجرایی از جمله وزارت بهداشت و درمان ، سازمان محیط زیست ، سازمان تربیت بدنی ، سازمان شهرداری و شوراهای اسلامی شهرها ، سازمان صدا و سیما ، راهنمایی ورانندگی ، نیروی انتظامی ، وزارت آموزش و پرورش ، موسسات و تشکل های غیردولتی مانند گروه های مختلف ورزشی وغیره را می طلبد، چرا که گام برداشتن در راه ارتقای سلامت جامعه وظیفه تمامی نهادهای مسئول هست .
ارائه طرح های ویژه در قالب برنامه های جامع با هدف ایجاد انگیزه ورزش و استفاده از دوچرخه دربین آحاد جامعه و به تبع آن تامین سلامتی عمومی توسط وزارت بهداشت با همکاری سازمان تربیت بدنی ، ساخت برنامه های فرهنگی و آموزشی بوسیله صدا و سیما ، طراحی و ایجاد مسیرهای ویژه دوچرخه در شهرها توسط شهرداری ها و تعبیه مکانی جهت پارک دوچرخه در داخل مدارس و دانشگاه ها و تشویق دانش آموزان و دانشجویان به استفاده از دوچرخه جهت جابجایی با یک وسیله نقلیه پاک ( بدون آلودگی هوا و صوتی ) توام با ورزش از سوی وزارت خانه های آموزش و پرورش وعلوم و تحقیقات و ترویج دوچرخه سواری در محیط های آموزشی نقش بسزایی در امر ارتقاء فرهنگ دوچرخه سواری خواهد داشت .
به عبارتی وظیفه این فرهنگ سازی به عهده فقط یک ارگان یا سازمان خاص نیست بلکه باید تمامی عوامل فکری و اجرایی همت کنند و در انجام این رسالت مهم ایفای وظیفه نمایند . جای بسی امیدواری است که مرداد ماه امسال بر اساس مصوبه هیات وزیران ، سازمان تربیت بدنی موظف شد با همکاری نهاد های مسئول با هدف اشاعه ورزش همگانی ، تدوین طرح استفاده عمومی از دوچرخه را در دستور کار خود قرار دهد ، اگرچه نتایج عملی این طرح تا به امروز ملموس نبوده است .
امروزه در سراسر دنیا بیش از ۲۰ میلیون نفر از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه روزانه استفاده می‌کنند اما برای این کار یعنی استفاده از دوچرخه ، شهروندان باید قوانینی نا نوشته را که وظیفه هر شهروند است رعایت کنند ،
یعنی علاوه بر اینکه عابران پیاده و رانندگان باید رعایت حقوق دوچرخه سواران را بکنند دوچرخه سواران نیز باید حقوق آنان را نادیده نگیرند تا مشکلی برای طرفین پیش نیاید . اگرخودروها مواظب ایمنی دوچرخه سواران نباشند دوچرخه سواران جرات استفاده از دوچرخه را نخواهند داشت و در اینجاست که لزوم حضور همکاران فعال در بخش راهنمایی و رانندگی احساس می شود . در حال حاضر بانوان در جامعه ما دچار کمبود فضای ورزشی اختصاصی مناسب به ویژه برای این ورزش هستند چرا که به دلیل عدم فرهنگ سازی حتی با رعایت پوشش اسلامی با مشکلات خاص مواجه می شوند .
با وجود آنکه درتعداد اندکی از پارک‌های بزرگ کلان شهرها اقدام به راه اندازی پیست دوچرخه‌سواری شده است اما امکانات محدود ، مسیرهای کوتاه و عدم تبلیغ وفرهنگ سازی موجب شده است که تنها عده معدودی ازعلاقه‌مندان به دوچرخه سواری بتوانند ازامکانات محدود موجود برای دوچرخه سواری بهره‌ مند شوند، اگر چه انتظار می‌رود ارگان‌های ذیربط مسیرهای همگانی و عمومی برای این ورزش طراحی و اقدام به ساخت کنند تا همه بتوانند در محیط و فضایی آرام و امن ورزش کنند . ارتقاء و غنی سازی فرهنگ استفاده از دوچرخه ، عوارض و خسارت‌های جسمی ، روحی و روانی ، اقتصادی و مسائل و مشکلات تردد و حمل و نقل و آلودگی هوا را تا حد زیادی کاهش می‌دهد و ما را در رسیدن به شهری سالم با هوایی پاک و آسمانی آبی بخوبی یاری می‌کند.
از این رو ایجاد تسهیلات برای خانواده‌ها جهت خرید دوچرخه مناسب ، آموزش استفاده صحیح از دوچرخه ، تامین امنیت و سلامت در سفر برای دوچرخه سواران با طراحی و ساخت مسیر ویژه دوچرخه در سطح شهر، لزوم وضع قوانین با ضمانت اجرایی برای رعایت حق تقدم دوچرخه سواران از سوی رانندگان ، برگزاری تورهای دوچرخه سواری همگانی برای تمامی سنین ، ایجاد پیست های ورزشی در شهرها به همراه توجه ویژه به فضاهای اختصاصی بانوان ، ضمن کمک به کاهش آلودگی هوا و آلودگی صوتی می تواند به بسترسازی برای رشد و توسعه فرهنگ استفاده از دوچرخه به عنوان یک ورزش و نیز تامین سلامت جسمی و روانی افراد جامعه منجر شود .